တီဘီေရာဂါ ဆိုသည္မွာ ...

တီဘီေရာဂါသည္ အဓိကအားျဖင့္ အဆုတ္ကို ထိခုိက္ပ်က္စီး
ေစေသာ ေရာဂါျဖစ္ပါသည္။ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း၊ ကုသျခင္း တို႔ကို ထိေရာက္စြာျပဳလုပ္ပါက သက္သာေပ်ာက္ကင္း
ေစႏုိင္ေသာ္လည္း စနစ္တက် ထိထိေရာက္ေရာက္ ကာကြယ္ ကုသမႈ မျပဳလုပ္ပါက ျပင္းထန္ၿပီး ေၾကာက္ စရာေကာင္းေသာ ေရာဂါျဖစ္ပါသည္။ 
တီဘီလူနာ ေခ်ာင္းဆိုးစဥ္ သို႔မဟုတ္ ႏွာေခ်စဥ္တြင္ လြင့္စင္ ထြက္လာေသာ အလြန္ေသးငယ္သည့္ ခၽြဲ၊ သလိပ္၊ တံေတြး စက္မ်ား (droplets) မွ တဆင့္ လူတစ္ဦးမွ တစ္ဦးသို႔ ေရာဂါကူးစက္ ပ်ံ႕ႏွံ႕ပါသည္။ 

ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး ႏိုင္ငံမ်ား၌ တီဘီေရာဂါ အျဖစ္နည္းသြားရာမွ ၁၉၈၅ ေနာက္ပိုင္း၊ HIV ျဖစ္ပြားမႈႏွင့္ ဆက္စပ္ကာ ျပန္ လည္ေခါင္းေထာင္လာပါသည္။ HIV ကူးစက္ခံရသူသည္ ခႏၶာကိုယ္၏ ေရာဂါခုခံႏိုင္စြမ္း (ကိုယ္ခံအား) က်ဆင္းသြားသည့္အတြက္ TB ေရာဂါအပါအ၀င္ အျခားေရာဂါမ်ားကို မကာကြယ္ႏုိင္ေတာ့ပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ HIV ကူးစက္မႈႏွင့္အတူ တီဘီေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ျပန္လည္ မ်ားျပားလာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ 
တီဘီေရာဂါပိုးသည္ အမ်ိဳးအစားေပါင္းမ်ားစြာရွိၿပီးတီဘီေရာဂါကုသေဆး အမ်ားစုကို ေဆးယဥ္လ်က္ ရွိပါသည္။ တီဘီေရာဂါ လကၡဏာျပေနေသာ လူနာသည္ ေရာဂါကို ကုသရန္ႏွင့္ ေဆးယဥ္ပါးမႈ မျဖစ္ေစရန္အတြက္ ေဆးအမ်ိဳးအစား အမ်ိဳးမ်ိဳးကို တြဲဖက္ေသာက္သံုးရပါသည္။ “ တီဘီေရာဂါလကၡဏာမ်ား ” 
တီဘီေရာဂါပိုး ခႏၶာကိုယ္အတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္လွ်င္၀င္ေရာက္ခ်င္း ေရာဂါလကၡဏာ ျပေလ့ရွိ သကဲ့သို႔ ေရာဂါ လကၡဏာ ခ်က္ခ်င္းမျပဘဲ အခ်ိန္အတန္ၾကာမွ ေရာဂါလကၡဏာျပျခင္းမ်ိဳးလည္း ရွိပါသည္။ 
ထို႔ေၾကာင့္ ဆရာ၀န္မ်ားသည္ တီဘီလူနာကို ေရာဂါလကၡဏာ မျပေသးေသာ တီဘီလူနာ (Latent TB) ႏွင့္ ေရာဂါလကၡဏာျပေသာ တီဘီလူနာ (Active TB) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးခြဲျခားထားပါသည္။ 
ေရာဂါလကၡဏာ မျပေသးေသာ တီဘီလူနာတြင္ လူနာသည္ တီဘီပိုး ကူးစက္ခံထားရပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေရာဂါလကၡဏာ မျပေသးဘဲ ၿငိမ္ေနပါသည္။ ဤအေျခအေနတြင္ အျခားသူတစ္ဦးထံသို႔ ေရာဂါ မကူးစက္ႏိုင္ပါ။ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းရွိ တီဘီပိုးသည္ အခ်ိန္မေရြးထၾကြကာ ေရာဂါလကၡဏာ ျပႏိုင္သည့္ အတြက္ ေစာလ်င္စြာ ကုသရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ကမာၻ႔လူဦးေရ၏ သံုးပံုတစ္ပံုသည္ ေရာဂါလကၡဏာ မျပေသးေသာ တီဘီေရာဂါရွိသည္ဟု ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက ခန္႔မွန္းထားပါသည္။
ေရာဂါလကၡဏာျပေသာ တီဘီေရာဂါရွင္သည္ ေ၀ဒနာကို ခံစားရၿပီး အျခားသူမ်ားသို႔ ကူးစက္ေစႏုိင္ပါသည္။ တီဘီေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရၿပီး ရက္သတၱပတ္ အနည္းငယ္အတြင္း ေရာဂါလကၡဏာ ျပႏိုင္သကဲ့သို႔ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာမွလည္း ေရာဂါလကၡဏာ ျပျခင္းမ်ိဳး ရွိႏိုင္ပါသည္။ 
တီဘီေရာဂါလကၡဏာျပေသာအခါ ေအာက္ပါတို႔ကို ခံစားရပါသည္။ (၁) ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း (၂) ၀ိတ္ေလွ်ာ့ခ်ရန္ မႀကိဳးစားဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်သြားျခင္း (၃) ႏုန္းေခြျခင္း (၄) ဖ်ားျခင္း (၅) ညဘက္ေခၽြးထြက္ျခင္း (၆) ခ်မ္းတုန္ျခင္း(၇) ခံတြင္းပ်က္ျခင္း 
တီဘီေရာဂါပိုးသည္ အမ်ားအားျဖင့္ အဆုတ္ကို ပ်က္စီးေစပါသည္။ 
အဆုတ္တီဘီျဖစ္ေသာအခါ- (၁) ႏွစ္ပတ္ထက္ေက်ာ္ၿပီး ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း(၂) ေခ်ာင္းဆိုးလွ်င္ သလိပ္ႏွင့္ ေသြးစေသြးနမ်ားပါျခင္း (၃) ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း သို႔မဟုတ္ အသက္ျပင္းျပင္းရွဴလွ်င္ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ေခ်ာင္းဆိုးလွ်င္ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္းစသည္တို႔ကို ခံစားရပါသည္။ 
တီဘီေရာဂါပိုးသည္ ေက်ာက္ကပ္၊ ေက်ာရိုးႏွင့္ ဦးေႏွာက္အပါအ၀င္ခႏၶာကိုယ္၏ အျခားေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကိုလည္း ပ်က္စီးေစႏုိင္ပါသည္။ 
တီဘီပိုးတိုက္ခိုက္ခံရသည့္ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းေပၚ မူတည္ကာ ေရာဂါလကၡဏာကို ကြဲျပားစြာ ခံစားရပါသည္။ ဥပမာ- TB Spine ဟုေခၚသည့္ ေက်ာရိုးတီဘီ ျဖစ္လွ်င္ ခါးနာတတ္ပါသည္။ ေက်ာက္ကပ္တြင္ တီဘီျဖစ္လွ်င္ ဆီးတြင္ ေသြးပါႏုိင္ပါသည္။ 
ထို႔ေၾကာင့္ ဖ်ားျခင္း၊ အေၾကာင္းမယ္မယ္ရရ မရွိဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်ဆင္းသြားျခင္း၊ ညဘက္တြင္ ေခၽြးထြက္ျခင္းႏွင့္ ႏွစ္ပတ္ထက္ေက်ာ္လြန္ကာ ရက္ရွည္ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းတို႔ကိုႀကံဳေတြ႕ရပါက ဆရာ၀န္ႏွင့္ ျပသရပါမည္။ 
အထက္ပါ လကၡဏာမ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင့္ တီဘီေရာဂါ၏ လကၡဏာမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ တီဘီေရာဂါ ဟုတ္မဟုတ္ကို ေသခ်ာေစရန္အတြက္ ဆရာ၀န္မွ လိုအပ္ေသာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ကာ ဆံုးျဖတ္ေပးမည္ ျဖစ္ပါသည္။ “ တီဘီေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းမ်ား ” 
တီဘီေရာဂါပိုးသည္ ဘက္တီးရီးယားပိုး အမ်ိဳးအစားျဖစ္ပါသည္။ အလြန္ေသးငယ္ေသာ အရည္စက္မ်ား(ခၽြဲ၊ သလိပ္၊ တံေတြး၊ ႏွပ္စသည္) မွ တဆင့္ တစ္ဦးမွ တစ္ဦးသို႔ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႕ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါလကၡဏာျပေသာ တီဘီလူနာ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ စကားေျပာျခင္း၊ ႏွာေခ်ျခင္း၊ တံေတြးေထြးျခင္း၊ ရယ္ေမာျခင္း၊ သီခ်င္းဆိုျခင္းတုိ႔ ျပဳလုပ္ေနစဥ္တြင္ အျခားသူမ်ားသို႔ ကူးစက္ေလ့ရွိပါသည္။ 
တီဘီေရာဂါသည္ ကူးစက္ႏိုင္ေသာ ေရာဂါဟုဆိုေသာ္လည္း ခရီးသြားဟန္လႊဲျဖင့္ အလြယ္တကူ ကူးစက္ေလ့မရွိပါ။ တီဘီေရာဂါေ၀ဒနာရွင္ႏွင့္ အတူတကြ တပူးတြဲတြဲ ေနထိုင္ျခင္း၊ အလုပ္လုပ္ျခင္းတို႔ျဖင့္ ကူးစက္ခံရႏိုင္ပါသည္။ ေရာဂါလကၡဏာျပေသာ တီဘီလူနာအမ်ားစုသည္ မွန္ကန္ေသာ ေဆး၀ါးမ်ားကို တိတိက်က် လိုက္နာေသာက္သံုးပါက ေဆးေသာက္ၿပီး ႏွစ္ပတ္ၾကာလွ်င္ အျခားသူမ်ားသို႔ မကူးစက္ႏိုင္ ေတာ့ပါ။ 
တီဘီေရာဂါသည္ ေသဆံုးမႈ ရာခိုင္ႏႈန္းျမင့္ေသာ ေရာဂါမ်ားအနက္ တစ္ခုအပါအ၀င္ ျဖစ္ေနပါသည္။ ထိုသုိ႔ျဖစ္ရျခင္းမွာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားစြာရွိေသာ္လည္း ေဆးယဥ္ျခင္း (ေဆးမတိုးျခင္း)က အဓိကအေၾကာင္း အခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။ 
လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ ခန္႔အခ်ိန္ ပထမဆံုး တီဘီေဆး၀ါးမ်ား အသံုးျပဳစဥ္ကတည္းက တီဘီေရာဂါပိုးအခ်ိဳ႕သည္ ေဆးဒဏ္ကို ခံႏိုင္စြမ္းရွိခဲ့ပါသည္။ ပဋိဇီ၀ေဆးတစ္မ်ိဳးသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းရွိ တီဘီေရာဂါပိုးအားလံုးကို မသတ္ႏိုင္ေသာအခါေဆးယဥ္ေနေသာတီဘီပိုးမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္။ ၄င္းေဆးယဥ္္ေနေသာတီဘီပိုးသည္ ႀကံဳေတြ႕ဖူးေသာ ပဋိဇီ၀ေဆး အမ်ိဳးအစားကိုသာမက အျခားေသာ ပဋိဇီ၀ေဆးမ်ားကိုပါ ယဥ္ပါးျခင္းမ်ိဳး ႀကံဳေတြ႕ရေလ့ရွိပါသည္။ “ တီဘီေရာဂါကူးစက္ခံရရန္ ပိုမို လြယ္ကူေစေသာ အခ်က္မ်ား ” 
လူတိုင္းသည္ တီဘီေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ကူးစက္ခံရေျခ ပိုမို ျမင့္မားလာႏုိင္ပါသည္။ (၁) ကိုယ္ခံစြမ္းအားေလ်ာ့နည္းျခင္း 
HIV/AIDS ေရာဂါေၾကာင့္ ကိုယ္ခံစြမ္းအား ေလ်ာ့နည္းသြားသည့္အတြက္ တီဘီေရာဂါျဖစ္ေစရန္ အခြင့္အေရးတိုးလာပါသည္။ ေသြးခ်ိဳဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ အခ်ိဳ႕ေသာ ကင္ဆာေရာဂါမ်ား၊ ကင္ဆာေဆးသြင္းကုသျခင္း၊ ကိုယ္အဂၤါအစားထိုး ခြဲစိတ္ကုသမႈ ခံယူျခင္း၊ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း၊ အသက္ငယ္လြန္းျခင္း၊ အသက္ႀကီးလြန္းျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ကိုယ္ခံစြမ္းအား အားေပ်ာ့သြားသည့္ အခ်ိန္တြင္ တီဘီေရာဂါ ကူးစက္ခံရရန္ အခြင့္အေရး မ်ားပါသည္။ (၂) က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈရရွိရန္ခက္ခဲျခင္း 
ေငြၾကးခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ေ၀းလံေခါင္သီေသာေနရာေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ရျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ရရွိရန္ ခက္ခဲေသာ သူမ်ားသည္ တီဘီေရာဂါ ကူးစက္ခံရရန္ အခြင့္အေရး မ်ားပါသည္။(၃) အရက္ႏွင့္ေဆးလိပ္ 
အရက္ကို စဥ္ဆက္မျပတ္ ေသာက္သံုးေသာသူသည္ ကိုယ္ခံအား အားေပ်ာ့သြားၿပီး တီဘီေရာဂါ ကူးစက္ခံရရန္ အခြင့္အေရး ပိုလာပါသည္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ေသာသူသည္ တီဘီေရာဂါ ကူးစက္ခံရရန္ အခြင့္အေရး အလြန္မ်ားပါသည္။ (၄) အလုပ္အကိုင္ႏွင့္ ေနရာေဒသ 
က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းမ်ားသည္ တီဘီေရာဂါရွင္မ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ဆက္ဆံရသည့္အတြက္ ေရာဂါကူးစက္ ခံရဖို႔ အခြင့္အေရး မ်ားပါသည္။ ႏွာေခါင္းစည္း တပ္ဆင္ျခင္း၊ မၾကာခဏ လက္ေဆးျခင္းတုိ႔ျဖင့္ ကူးစက္ခံရမည့္ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါသည္။ 
ေထာင္တြင္းအက်ဥ္းသားမ်ား၊ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူမ်ား၊ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေရးေဂဟာမ်ား၊ ဒုကၡသည္ စခန္းမ်ား စသည့္ လူစုလူေ၀းျဖင့္ စုေပါင္းေနထိုင္ရသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ တီဘီေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရရန္ အခြင့္အေရး မ်ားပါသည္။“ တီဘီေရာဂါ၏ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးမ်ား ” 
ကုသမႈ မခံယူပါက တီဘီေရာဂါသည္ ေသေစႏုိင္ေသာ ေရာဂါျဖစ္ပါသည္။ ေရာဂါလကၡဏာျပေနေသာ တီဘီလူနာသည္ ကုသမႈမခံယူပါက အဆုတ္ကို ပ်က္စီးေစႏုိင္ပါသည္။ ထို႔ေနာက္ တီဘီပိုးမ်ားသည္ ေသြးမွတစ္ဆင့္ အျခားေသာ ကိုယ္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိသြားပါသည္။ 
တီဘီပိုးသည္ အရိုးသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိေသာအခါ ေက်ာရိုးအတြင္း နာက်င္ျခင္း၊ ေက်ာရိုးဆစ္မ်ား ပ်က္စီးျခင္းတို႔ကို ခံစားရပါသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ သူမ်ားတြင္ နံရိုးမ်ား၌ တီဘီပိုးဖ်က္ဆီးျခင္း ခံရတတ္ပါသည္။ 

တီဘီပိုးသည္ ဦးေႏွာက္သို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိေသာအခါ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ျခင္းကို ခံစားရပါသည္။ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ၿပီး အရည္မ်ားျဖင့္ စုေဖာင္းလာေသာအခါ အသက္ေသဆံုးေစႏိုင္ပါသည္။ 
ေက်ာက္ကပ္ႏွင့္ အသည္းသည္ ကိုယ္ခႏၶာမွ ေန႔စဥ္ထြက္ရွိလာေသာ အဆိပ္အေတာက္မ်ားကို ဖယ္ထုတ္ သန္႔စင္ေပးရပါသည္။ ေက်ာက္ကပ္ႏွင့္အသည္းသို႔ တီဘီပိုးပ်ံ႕ႏွံ႕ ေရာက္ရွိၿပီး ပ်က္စီးေစေသာအခါ ခႏၶာကိုယ္မွ ေန႔စဥ္ထြက္ရွိေသာ အဆိပ္အေတာက္မ်ားသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း၌စုပံုကာ ေရာဂါမ်ိဳးစံုကို ခံစားရေစပါသည္။ 

တီဘီေရာဂါပိုးသည္ ႏွလံုးကို ၀န္းရံထားသည့္ တစ္ရွဴးမ်ားထံသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ ေရာက္ရွိႏိုင္ပါသည္။ ႏွလံုး ပတ္၀န္း က်င္ရွိ တစ္ရွဴးမ်ားသည္ တီဘီေရာဂါပိုးေၾကာင့္ ေရာင္ရမ္းလာသည့္အခါ ႏွလံုးပတ္၀န္းက်င္တြင္ အရည္ ဓာတ္မ်ားစုပံုလာပါသည္။ ၄င္္း စုပံုလာေသာ အရည္ဓာတ္မ်ားသည္ ႏွလံုးအား မညွစ္ႏုိင္ေအာင္ ဖိထားသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသည့္အတြက္ အခ်ိန္ၾကာလာေသာအခါ ႏွလံုးရပ္ၿပီး ေသဆံုးႏုိင္ပါသည္။ “ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား ” 
တီဘီေရာဂါရွိေၾကာင္း ေသခ်ာေစရန္အတြက္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးရာတြင္ ေအာက္ပါစမ္းသပ္ စစ္ေဆးမႈမ်ား ပါ၀င္ပါသည္။ 
(၁) Tuberculin Test (၂) သလိပ္စစ္ျခင္း (၃) ရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း (၄) ေသြးစစ္ျခင္း " တီဘီေရာဂါအား ကုသျခင္း " 
ဘက္တီရီးယားပိုး အုပ္စု၀င္ျဖစ္ေသာ တီဘီေရာဂါပိုးကို ကုသရာတြင္ အျခားေသာ ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား ကို ကုသျခင္းထက္ အခ်ိန္ပိုၾကာပါသည္။ ေသာက္ေဆးျဖင့္ ကုသရပါသည္။ 
ပဋိဇီ၀ေသာက္ေဆးမ်ားကို အနည္းဆံုး ၆ လမွ ၉ လ အထိ ေသာက္ရေလ့ရွိပါသည္။ တီဘီေရာဂါရွင္၏ အသက္အရြယ္၊ က်န္းမာေရး အေျခအေန၊ မတိုးေတာ့ေသာ ေဆး၀ါးမ်ား၊ တီဘီေရာဂါအမ်ိဳးအစားႏွင့္ တီဘီေရာဂါျဖစ္သည့္ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းတို႔အေပၚ မူတည္ကာ ေသာက္ရမည့္ေဆး ပမာဏ၊ ေသာက္ ရမည့္ ကာလအပိုင္းအျခားတုိ႔ ကြဲျပားျခားနားသြားပါသည္။ 
ေရာဂါလကၡဏာ မျပေသးေသာ တီဘီလူနာမ်ားသည္တီဘီေဆးအမ်ိဳးအစား တစ္မ်ိဳးတည္းကို ေသာက္သံုးရံုျဖင့္ လံုေလာက္ႏိုင္ပါသည္။ ေရာဂါလကၡဏာျပသည့္ တီဘီလူနာမ်ားတြင္မူ တစ္ခါေသာက္လွ်င္ တီဘီေဆး တစ္မ်ိဳးထက္ပိုကာ ေသာက္ ရေလ့ရွိၿပီး ေဆးယဥ္တီဘီလူနာမ်ားတြင္မူ အမ်ိဳးအစား ပိုမိုေသာက္ရ ေလ့ရွိပါသည္။ အသံုးအမ်ားဆံုးေသာ တီဘီေဆးမ်ားမွာ- 
(၁) Isoniazid 
(၂) Rifampicin 
(၃) Ethambutol 
(၄) Pyrazinamide တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။ 

တီဘီေဆးမ်ားတြင္ အျခားေသာ ေဆးမ်ားနည္းတူ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ရွိပါသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေဘး ထြက္ ဆိုးက်ိဳးကို မျပတတ္ေသာ္လည္း ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးခံစားရၿပီဆိုပါက ျပင္းထန္ႏိုင္ပါသည္။ 

တီဘီေဆး ေသာက္သံုးေနစဥ္အတြင္း(၁) ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း (၂) ခံတြင္းပ်က္ျခင္း (၃) အသား၀ါျခင္း (၄) ဆီးနီ/၀ါျခင္း (၅) အေၾကာင္းအရင္း မသိဘဲ သံုးရက္ထက္ပိုကာ ဖ်ားျခင္း 
စသည္တုိ႔ကို ခံစားရပါက ဆရာ၀န္ႏွင့္ အျမန္ဆံုး ေတြ႕ဆံုသင့္ပါသည္။ 
တီဘီေဆးေသာက္သံုးၿပီး ရက္သတၱပတ္ ႏွစ္ပတ္ေက်ာ္ ၾကာလာေသာအခါ သူတစ္ပါးသို႔ တီဘီေရာဂါ မကူးစက္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ထို႔ျပင္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား သက္သာသြားၿပီး ေနရထိုင္ရသည္မွာသက္ေသာင့္သက္သာ ျဖစ္လာပါသည္။ ဤအခ်ိန္သည္ အလြန္အေရးႀကီးပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ တီဘီလူနာသည္ ေနထိုင္ေကာင္းလာၿပီး တီဘီေဆးကို ဆက္မေသာက္လိုေတာ့သည့္ စိတ္ဆႏၵ ျဖစ္ေပၚလာတတ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ 
တီဘီေဆး အမ်ိဳးအစား အားလံုးကို သတ္မွတ္ထားသည့္ကာလ ျပည့္မီေအာင္ တိတိက်က် ေသာက္ဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးပါသည္။ တီဘီေဆးေသာက္ျခင္းကို ရပ္ခ်ိန္မတိုင္မီရပ္ျခင္းႏွင့္ တီဘီေဆးကို အခ်ိန္မွန္မွန္ မေသာက္မိျခင္းမ်ားေၾကာင့္ တီဘီပိုးကို ေဆးယဥ္တီဘီပိုး အျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိေစပါသည္။ ေဆးယဥ္တီဘီ ျဖစ္ၿပီဆိုပါက ေဆးမတိုးေတာ့ဘဲ ပိုမိုအႏၱရာယ္ရွိၿပီး ပိုမိုကုသရ ခက္ခဲေသာ တီဘီပိုးအျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိသြားၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ 
တီဘီေဆးေသာက္ဖို႔ မေမ့ေစရန္အတြက္ အစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိရာ လူနာကို ေန႔စဥ္ တုိက္ရိုက္ေတြ႕ထိ ေဆးတုိက္ေသာစနစ္ (DOT) ကို က်င့္သံုးရေလ့ရွိပါသည္။ “ တီဘီေရာဂါအား ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း” တီဘီေရာဂါ လကၡဏာ မျပေသးေသာ္လည္း စမ္းသပ္စစ္ေဆးခ်က္မ်ားအရ တီဘီပိုး ကူးစက္ခံရသည္ ဟု ေတြ႕ရွိရပါက ေရာဂါလကၡဏာျပသည့္ အဆင့္သို႔ မေရာက္ေစေအာင္ ေဆး၀ါးမ်ား ႀကိဳတင္ ေသာက္သံုးထားဖို႔ လိုအပ္ပါသည္။ ေရာဂါလကၡဏာျပမွ အျခားသူမ်ားသို႔ ေရာဂါကူးစက္ႏုိင္မည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါလကၡဏာမျပေအာင္ ေဆး၀ါးမ်ား ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ တီဘီလူနာ၏ ပတ္၀န္းက်င္မွ သူမ်ားကို တီဘီေရာဂါ မကူးစက္ေအာင္ ကာကြယ္ထားႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ 
အကယ္၍ တီဘီေရာဂါလကၡဏာျပေသာ တီဘီလူနာ ျဖစ္ပါက အျခားသူမ်ားသို႔ မကူးစက္ႏိုင္သည အထိ ေဆး၀ါးမ်ား ေသာက္သံုးေနစဥ္ အတြင္း ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကို ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ တီဘီလူနာ ပတ္၀န္းက်င္မွ သူမ်ားကို ကူးစက္မႈ ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ (၁) အိမ္မွာေနပါ။ လူထူထပ္သည့္ ေနရာမ်ားျဖစ္ေသာ အလုပ္၊ ေက်ာင္း စသည္တုိ႔ကို မသြားဘဲ တစ္သီးတစ္သန္႔ေနထိုင္ ျခင္းျဖင့္ အျခားသူကို ကူးစက္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါသည္။ (၂) ေလ၀င္ေလထြက္ေကာင္းပါေစ။ အလံုပိတ္အခန္းအတြင္းေနထိုင္ျခင္းျဖင့္ အခန္းထဲတြင္ တီဘီေရာဂါပိုးမ်ား ပိုမိုသိပ္သည္းစြာ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အခန္းအား ေလ၀င္ေလထြက္ေကာင္းေအာင္ တံခါးခ်ပ္မ်ား ဖြင့္ဟထားသင့္ ပါသည္။ တံခါးဖြင့္ၿပီး ပန္ကာဖြင့္ထားပါက ပိုမိုထိေရာက္မႈ ရွိပါသည္။ (၃) ပါးစပ္ကို ကာကြယ္ထားပါ။ တီဘီလူနာ ရယ္ေမာေသာအခါ၊ ႏွာေခ်ေသာအခါ၊ ေခ်ာင္းဆိုးေသာအခါ တစ္ရွဴး သို႔မဟုတ္ လက္ကိုင္ပ၀ါျဖင့္ ပါးစပ္ကို ဖံုးအုပ္ထားရပါမည္။ ထို႔ေနာက္ လံုေအာင္ပိတ္ကာ စြန္႔ပစ္ရပါမည္။ (၄) ႏွာေခါင္းစည္း စည္းပါ။ ခြဲစိတ္ခန္းမ်ားတြင္ အသံုးျပဳသည့္ ႏွာေခါင္းစည္းကဲ့သို႔ ႏွာေခါင္းႏွင့္ ပါးစပ္ကို လံုေအာင္ ကာကြယ္ႏုိင္သည့္ ႏွာေခါင္းစည္းမ်ား စည္းထားသင့္ပါသည္။ တစ္ခါသံုး ႏွာေခါင္းစည္းမ်ားကို ေစ်းေပါေပါျဖင့္ ၀ယ္ယူရရွိႏိုင္ပါသည္။ 
အထက္ပါအခ်က္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ရမည့္အျပင္ တီဘီလူနာသည္ ေဆးကို သတ္မွတ္ရက္ေရာက္ သည္အထိ အျပည့္ေသာက္ရပါမည္။ ေဆးကို လိပ္ပတ္လည္ေအာင္ေသာက္ျခင္းသည္ တီဘီလူနာႏွင့္တကြ ေဘးပတ္၀န္းက်င္ရွိ လူမ်ားအားလံုးကို ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ေစပါသည္။ 
ကေလးသူငယ္မ်ားတြင္ ျပင္းထန္ေသာ တီဘီေရာဂါ မျဖစ္ပြားေစရန္အတြက္ တီဘီေရာဂါကာကြယ္ေဆး ထိုးထားသင့္ပါသည္။ သတိျပဳရန္မွာ BCG ကာကြယ္ေဆးသည္ ကေလးသူငယ္မ်ားတြင္သာ အာနိသင္ထိေရာက္မႈရွိၿပီး လူႀကီးမ်ားတြင္ အာနိသင္အျပည့္အ၀မရရွိေသာေၾကာင့္ လူႀကီးမ်ားတြင္ ကာကြယ္ေဆးအေနႏွင့္ အသံုးမျပဳသင့္ပါ။ ပိုမိုအစြမ္းထက္ေသာ တီဘီေရာဂါကာကြယ္ေဆးမ်ား ရရွိရန္အတြက္ သိပံၸပညာရွင္မ်ားက သုေတသနျပဳလုပ္လွ်က္ရွိပါသည္။ 
ပရိသတ္မ်ား ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ တီဘီေရာဂါအႏၱရာယ္မွ ကင္းေ၀းႏိုင္ၾကပါေစ။ 
ေဒါက္တာေကာင္းျမတ္သာ 
Yangon Health Guide