Fatty Liver Disease (FLD) အသဲအဆီဖံုးျခင္း

အသဲအဆီဖုံးျခင္း ကြ်န္မေယာက္က်ားမွာ အသဲမွာအဆီေတြ အကြက္အကြက္နဲ႔ ဖုံးေနတယ္လို႔ ဘန္ေကာက္မွာ ေဆးသြားစစ္ၿပီး သိခဲ့ရတယ္။ သုံးလေနရင္ျပန္သြားရမယ္ဆရာ။ ဘာစားေဆးမွမေပးလိုက္ဘူး။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ားလို႔။ အသက္က ၃၂။ အစားအေသာက္ ဆင္ခ်င္ဖုိ႔မွာလိုက္တယ္ဆရာ။ ကြၽန္မ သိခ်င္တာက အသဲအဆီဖုံးျခင္းအတြက္ ေရွာင္ရန္ အစားအစားမ်ား၊ စားရန္အစားအစာမ်ားကို သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။

ေမးခြန္း (၁)
Wed, Aug 31, 2011 at 7:30 PM
ဆရာရွင့္ သမီးရဲ႕ အန္ကယ္က ရန္ကုန္မွာေနပါတယ္။ အသက္ ၅ဝ ေလာက္ရွိပါျပီ။ ဟိုတစ္ေလာက ေနမေကာင္းျဖစ္လို႔ ေဆးခန္း သြားျပတာ အသဲမွာ အဆီဖံုးေနတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အရင္ကေတာ့ တစ္ခါတစ္ရံ အရက္တုိ႔ ဘီယာတို႔ ေသာက္တတ္ပါတယ္။ အခုေတာ့ လံုးဝမေသာက္ေတာ႔ပါဘူး။ အခု အသဲအဆီဖုံုးတာဟာ သူ႔ က်န္းမာေရးကို ဘယ္လို ဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသလဲ။ အသဲအဆီဖံုး ေနတဲ့လူတစ္ေယာက္ဟာ က်န္းမာ အသက္ရွည္ဖို႔အတြက္ ဘယ္လိုေနထိုင္ စားေသာက္ရမလဲ ဆိုတာကို ေဆာင္ရန္ႏွင့္ ေရွာင္ရန္တို႔ကို ေျဖၾကားေပးပါ။ သမီးက ႏိုင္ငံျခားမွာ ေက်ာင္းတတ္ ေနတဲ့အတြက္ ျပန္ျပီး မျပဳစုေပးႏုိင္ေသးလို႔ ဆရာ႔ရဲ႕ေျဖၾကားခ်က္ကို အန္ကယ္ဆီပို႔ ေပးခ်င္လို႔ပါ။

အေျဖ
အသဲ နဲ႔ အရက္ ဆက္ေနတာ လူတိုင္း သိၾကပါတယ္။ ခက္တာက သိေပမဲ့ မဆင္ျခင္ႏိုင္ၾကဘူး။ အရက္ျဖတ္စာ ေရးမွာ မဟုတ္ပါ။ အရက္ မေသာက္ဘဲလဲ အသဲမွာ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္တာ ေရးပါရေစ။
FLD အသဲအဆီဖံုးေရာဂါသည္ အေရအတြက္ဟာ လူအားလံုးေပါင္းရဲ႕ ၁ဝ-၂၄% ရွိတယ္။ အဝလြန္သူေတြထဲမွာ ၇၅% က ဒီလို ျဖစ္ေနမယ္။ အရက္ မေသာက္သူေတြက ၃၅% ပါတယ္။ အသဲမွာ အဆီလာဖံုးေနတဲ့ Fatty liver ေရာဂါ ကေလး-လူၾကီး၊ ေယာက္်ား-မိန္မ အားလံုးမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသဲမွာ အဆီေတြ လိုတာထက္ ပိုစုေဝးလာရင္ အသဲ (ဆဲလ္) ေတြဟာ ေနရာဖယ္ေပးလိုက္ရမယ္၊ သူတို႔လုပ္ရမဲ့ အဆိပ္အေတာက္ ဖယ္ရွားေရးကို အရင္လို မလုပ္ႏိုင္တာ ျဖစ္လာတယ္။(ဖက္တီး-လစ္ဗာ) ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ၊ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါေဗဒအရ ေျပာရရင္ ကိုယ္ထဲက တျခားေနရာေတြက အဆီေတြ အသဲမွာ လာစုေနလို႔၊ အူထဲက အဆီကို အသဲကေန မ်ားမ်ားစုပ္ယူလို႔၊ အသဲကေန အဆီကို ေခ်ဖ်က္တာ သိပ္မလုပ္ႏိုင္လို႔။ ဒါေပမဲ့ အဆီ မ်ားမ်ားစားတိုင္း အသဲမွာ အဲလို အဆီမမ်ားေစပါ။

Alcohol အရက္၊ Obesity အဝလြန္တာ၊ Starvation အစာငတ္ခံတာ၊ Diabetes mellitus ဆီးခ်ိဳ၊ Corticosteroids (စတီရြိဳက္ေဆး)၊ Carbon tetrachloride နဲ႔ Yellow phosphorus အဆိပ္သင့္ျခင္း၊Cushing's syndrome ေရာဂါ နဲ႔ Hyperlipidemia ေသြးထဲမွာ အဆီမ်ားေရာဂါေတြကေန ျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။ Microvesicular fatty liver ဆိုတဲ့ အသဲ အဆီမ်ားေနတာမ်ိဳးကေတာ့ Valproic acid နဲ႔မသင့္တာ၊ Tetracycline(တက္ထြာ ဆိုက္ကလင္း) ေဆးမ်ားတာ၊ ရက္လြန္တာ နဲ႔ Pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာေတြကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
Amiodarone, Methotrexate, Diltiazem, Highly active antiretroviral therapy, Glucocorticoids, Tamoxifen, Phosphorus, Mushroom poisoning ေဆးေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Inflammatory bowel disease, HIV, Hepatitis C (genotype 3), Alpha 1-antitrypsin deficiency ေရာဂါေတြနဲ႔လဲ ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အရက္နဲ႔ ဆက္ျဖစ္တာကို Alcoholic steatosis ဒါမွမဟုတ္ Non-alcoholic fatty liver disease ေခၚျပီး၊ အရက္ကေန ျဖစ္ေစတဲ့ ပိုဆိုးတာကို Alcoholic steatohepatitis နဲ႔ Non-alcoholic steatohepatitis လို႔ ေခၚတယ္။ အရက္ေၾကာင့္ မဟုတ္တာဟာ Metabolic syndrome ေခၚျပီး Diabetes ဆီးခ်ိဳ၊ Hypertension ေသြးတိုး၊ Obesity အဝလြန္ျခင္းနဲ႔ Dyslipidemia ေသြးထဲအဆီမ်ားေရာဂါအျပင္ တျခား ေရာဂါေတြကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Hepatitis အသဲေရာင္တာနဲ႔ တြဲေနသူလဲ ရွိတယ္။
လူအေတာ္မ်ားမ်ား အသဲအဆီဖံုးေရာဂါ ရွိေနေပမဲ့ လူေကာင္းလို ေနၾကေသးတယ္။ စမ္းသပ္တဲ့အခါ အသဲ ၾကီးေနတာ ေတြ႔ရႏိုင္တယ္။ အသဲလုပ္ငန္းကို သိဘို႔ ေသြးစစ္ရင္ Alanine transaminase (ALT) နဲ႔ Aspartate aminotransferase (AST) ေခၚတဲ့ အသဲမွာ (အင္ဇိုင္းမ္) ေတြ မ်ားေနမယ္။ (ALT) နဲ႔ (AST) (အင္ဇိုင္းမ္) ေတြ မ်ားေနတာက အသဲေရာဂါ ရမွသာ ျဖစ္တာ မဟုတ္ပါ။ ၾကြက္သားေရာဂါ ေၾကာင့္လဲ ရေစတယ္။ CT scan နဲ႔ MRI လုပ္ရင္ ပိုသိႏိုင္တယ္။ Liver biopsy အသဲက အသားစ ထုတ္ယူစစ္ေဆးမွ ေရာဂါရွိတာ ေသျခာမယ္။• အသဲေနရာ တခ်ိဳ႕မွာ နာေနတယ္။ သူ႔ကိုဖိၾကည့္ရင္ နာမယ္။• အားယုတ္မယ္။ အစားပ်က္မယ္။
• Jaundice အသား-ဆီး ဝါေနမယ္။
• Oedema ကိုယ္ (ဗိုက္-ေျခေထာက္) ေရာင္ႏိုင္တယ္။
• ပိုဆိုးလာရင္ အသဲ (ဆဲလ္) ေတြ ေသေတာ့ အမာရြတ္ ျဖစ္တာေၾကာင့္ Liver cirrhosis အသဲေျခာက္ ေရာဂါ ျဖစ္လာမယ္။ ျပန္မေကာင္းေတာ့ပါ။ အသဲအစားထိုးရမယ္။
• ေဆးမကုဘဲေနရင္ တခ်ိန္မွာ Hepatic encephalopathy ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္တာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
• အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အသဲေျခာက္ေနသူေတြထဲက ၁ဝ% ဟာ တခ်ိန္မွာ Hepatocellular carcinoma အသဲကင္ဆာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။

Non-alcoholic fatty liver disease အရက္ေၾကာင့္မဟုတ္ပဲျဖစ္ရတဲ့ အသဲအဆီဖံုးေရာဂါကေန အသဲေရာဂါ မျဖစ္တာ ၈ဝ% ရွိတယ္။ ၂ဝ% ကေတာ့ Non-alcoholic steatohepatitis (NASH) ျဖစ္မယ္။ အဲဒီ NASH ထဲက ၂ဝ-၃ဝ% ဟာ Liver cirrhosis အသဲေျခာက္တာ နဲ႔ End stage liver disease အသဲမေကာင္းေတာ့တာ ေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
ဘာလို႔ျဖစ္သလဲကို သိမွ ကုသတာ မွန္မယ္။ ရိုးရိုး အသဲအဆီဖံုးတာကို ကုစရာမလိုပါ။ Steatosis ေၾကာင့္ျဖစ္ရင္ ျပန္ေကာင္းႏိုင္တယ္။ Fatty liver disease ျဖစ္လာမွေတာ့ နဂိုလို ျပန္မေရာက္ႏိုင္တာ မ်ားတယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေနတာ ေႏွးေအာင္ လုပ္လို႔ေတာ့ ရတယ္။ အေစာပိုင္းအဆင့္ အစားအေသာက္ ဆင္ျခင္တာ၊ လူေနပံု ျပင္တာနဲ႔ ျပန္ေကာင္းႏိုင္တယ္။• ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလွ်ာ့ခ်ပါ။• ကိုယ္လက္-ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ပါ။• အဆီ ေလွ်ာ့စားပါ။ အခ်ိဳပါ ေလွ်ာ့စားပါ။• အရက္ျဖတ္ပါ။• ဆားခါး၊ ဗီတာမင္ စီ နဲ႔ အီး ေတြက အေထာက္အကူေပးႏိုင္တယ္။
• Ursodeoxycholic acid ေဆးက အက်ိဳးမ်ားေစႏိုင္တယ္။
• ဆန္လံုးညိဳ၊ သိပ္ျဖဴစင္ေအာင္ခြ်တ္မထားတဲ့ အေစ့အဆီေတြက ေကာင္းတယ္။ Phytic acid ပါေနလို႔ ဂ်ံုက မေကာင္းပါ။• ေပါင္မံု႔ျဖဴ၊ ၾကက္ဥေခါက္ဆြဲ၊ ကိတ္မံု႔၊ သြားရည္စာ တခ်ိဳ႕ေတြကို ေရွာင္ပါ။• အသီးေတြနဲ႔ အသီအရြက္ေတြကို ေန႔တိုင္းစားပါ။• ႏြားႏို႔ထဲမွာ အဆိပ္ပ်ယ္ဓါတ္ပါလို႔ ေကာင္းတယ္။• ၾကာၾကာေက်ာ္ထားတဲ့အစာေတြ၊ ႏွစ္ခါျပန္ေၾကာ္တာေတြ၊ အဆီမ်ားအစာေတြ၊ စက္ရံုကေန ျပဳျပင္ ထုပ္ပိုးထားတဲ့ အစာေတြ ေရွာင္ပါ။• ဝက္အူေတာင့္၊ (ေဟာ-ေဒါ့ခ္) မတည့္ပါ။• ၾကက္ဥ နဲနဲသာစားပါ။• အခ်ိဳရည္၊ ေကာ္ဖီ၊ အရက္ပါအရည္ေတြ မတည့္ပါ။• အမဲသား၊ ဝက္သား နဲ႔စာရင္ ၾကက္ဆင္နဲ႔ ၾကက္သားေတြက ေတာ္ေသးတယ္။
• Steroids, Growth hormones, Antibiotics (စတီရြိဳက္)ေဆး၊ ၾကီးထြားေဆး၊ ပဋိဇီဝေဆးေတြ မပါတဲ့ အသားငါးသာ ေရြးစားပါ။• ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ