Metformin ဆီၤးခ်ိဳက်ေဆးအေၾကာင္း

Metformin ကို မွန္ကန္ေသာ စားေသာက္နည္းမ်ား၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ျခင္းမ်ား၊ အျခားေသာ ေဆးမ်ား ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ျပီး ဆီးခ်ိဳထိန္းခ်ဳပ္ရန္အတြက္ အသုံးျပဳသည္။ ၎ကို ဆီးခ်ိဳအမ်ိဳးအစား အမွတ္(၂) လူနာမ်ားတြင္ အသုံးျပဳသည္။ေသြးတြင္း သၾကားဓာတ္ျမင့္မားျခင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းအားျဖင့္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးမႈမ်ား၊ မ်က္စိကြယ္ျခင္း၊ အာရုံေၾကာျပႆနာမ်ား၊ ေျခလက္ဆုံးရွုံးမႈမ်ား ႏွင့္ လိင္ဆက္ဆံျခင္းဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ားကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္သည္။ ဆီးခ်ိဳကို စနစ္တက် ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္လွ်င္ ရုတ္တရက္ ႏွလုံးရပ္ျခင္း ႏွင့္ ေလျဖတ္ျခင္းတို႕ကိုလည္း ျဖစ္ႏိုင္ေခ် နည္းေစမည္။metformin သည္ သဘာဝအတိုင္း ထြက္ရွိေသာ ကိုယ္တြင္းအင္ဆူလင္ဓာတ္ကို သင့္ခႏၲာကိုယ္ အေနျဖင့္ မွန္ကန္ေကာင္းမြန္စြာ တုန္႕ျပန္မႈေပးႏိုင္စြမ္းကို ျပန္လည္ရရွိေစျခင္းအားျဖင့္ ဆီးခ်ိဳကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးသည္။metformin သည္ သင္၏ အသည္းမွ ထုတ္လုပ္ေသာ ဂလူးကို႕စ္ပမာဏကို နည္းေစသလို အစာအိမ္/အူတို႕မွ စုပ္ယူေသာ ဂလူးကို႕စ္ပမာဏကိုလည္း နည္းေစသည္။


*Metformin ကို ဘယ္လိုေသာက္သံုးသင့္ပါသလဲ*
metformin ကို ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း(အမ်ားအားျဖင့္ တေန႕လွ်င္ ၁ၾကိမ္မွ ၃ၾကိမ္) အစာႏွင့္နီးေသာ အခ်ိန္တြင္ ေသာက္ရမည္။ဆရာဝန္မွ အထူးတလည္ ညႊန္ၾကားထားျခင္းမရွိလွ်င္ ေဆးကို ေရမ်ားမ်ားႏွင့္ ေသာက္ပါ။ေဆးအာနိသင္ အမ်ားဆုံးႏွင့္ အေကာင္းဆုံး ရေစရန္ ေဆးကို အခ်ိန္မွန္မွန္ ေသာက္သုံးပါ။
ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ကို ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားထားသည့္ အတိုင္း ပံုမွန္တိုင္းျပီး ရလာဒ္မ်ားကို မွတ္ထားကာ ဆရာဝန္အား ေသခ်ာစြာ ျပသပါ။ေသြးတြင္း သၾကားဓာတ္ အလြန္မ်ားလွ်င္ သို႕မဟုတ္ အလြန္နည္းေနလွ်င္ သင့္ေဆးပမာဏကို ေျပာင္းလဲရန္လိုေကာင္း လိုမည္ျဖစ္၍ ဆရာဝန္ကို အသိေပးပါ။

*Metformin ကိုဘယ္လိုသိုေလွာင္သိမ္းဆည္းထားသင့္ပါသလဲ*
Metformin ကို တိုက္ရိုက္ေနေရာင္ျခည္မထိုးေအာင္နဲ႔ စိုစြတ္မႈမရွိေအာင္ထားတာက အေကာင္းဆံုးသိုေလွာင္သိမ္းဆည္းတဲ့နည္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးအာနိသင္ပ်က္ျပယ္တာနဲ႔ ေဆးအေနအထားပ်က္ယြင္းမႈေတြမျဖစ္ေအာင္လို႔ Metformin ကို ေရခ်ိဳးခန္းထဲမွာသိမ္းဆည္းတာနဲ႔ေရခဲေအာင္ သိမ္းဆည္းတာေတြမျပဳလုပ္ပါနဲ႔။ 

*သတိျပဳရမည့္အခ်က္မ်ားႏွင့္ သတိေပးခ်က္မ်ား*

metformin ကို မေသာက္သုံးမီ metformin သို႕မဟုတ္ အျခားေဆးမ်ား သို႕မဟုတ္ metformin ေဆးျပား ႏွင့္ အရည္တြင္ပါဝင္သည့္ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ မတည့္ပါက ဆရာဝန္ကို ၾကိဳေျပာပါ။metoprolol ေဆးျပား ႏွင့္ ေဆးရည္တြင္ပါဝင္သည့္ ပစၥည္းမ်ားကို သိရွိႏိုင္ေစရန္ဆရာဝန္ကို ေမးျမန္းပါ။
=သင္လက္ရွိ သုံးစြဲေနေသာ ေဆးမ်ား သို႕မဟုတ္ သုံးစြဲရန္ အစီအစဥ္ရွိသည့္ ေဆးမ်ား (ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားသည့္ေဆး၊ မိမိဖာသာ ေသာက္သည့္ေဆး၊ဗီတာမင္အားေဆး၊သဘာဝအားျဖည့္ပစၥည္းမ်ား အားလုံးပါဝင္သည္)ကို သင့္ဆရာဝန္အား ေသခ်ာစြာ ေျပာျပပါ။

*ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးမ်ား*
Metformin က ဘယ္လိုေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိႏုိင္လဲ။

အင္ျပင္မ်ားထြက္ျခင္း၊အသက္႐ႈရ ခက္ခဲလာျခင္း၊မ်က္ႏွာ၊ႏွုတ္ခမ္း၊လွ်ာ သို႕မဟုတ္ လည္ေခ်ာင္းတို႕ ေရာင္ရမ္းျခင္း အစရွိေသာ ဓာတ္မတည့္သည့္ လကၡဏာမ်ား ခံစားလာရပါက အေရးေပၚကုသမႈကို ခံယူရပါမည္။
ဤေဆးသည္ lactic acidosis ဟုေခၚေသာ ေသြးတြင္း lactic acid ဓာတ္မ်ားျပားျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။၎သည္ တျဖည္းျဖည္း စတင္ျဖစ္ေပၚလာျပီး ပို၍ပို၍ဆိုးရြားလာကာ အသက္အႏၲရာယ္ကိုပင္ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါသည္။ထို႕ေၾကာင့္ lactic acidosis ၏ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ မျပင္းထန္ေသာ လကၡဏာမ်ား ျပသလွ်င္ပင္ အေရးေပၚကုသမႈကို ခံယူပါ။
=ႂကြက္သားနာျခင္း သို႕မဟုတ္ အားနည္းျခင္း။
=ေျခလက္မ်ား ေအးစက္ထံုက်ဥ္ျခင္း။
=အသက္႐ႈရခက္ျခင္း။
=မူးေဝထိုင္းမိႈင္းပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း၊ေမ့လဲေတာ့မေယာင္ျဖစ္ျခင္း။
=ဗိုက္နာ/ေအာင့္ျခင္း၊ပ်ိဳ႕အန္မအီမသာျဖစ္ျခင္း။
=ႏွလုံးခုန္ ေႏွးျခင္း၊မမွန္ျခင္း။
ေအာက္ပါဆိုးရြားေသာ ေဘးထြက္လကၡဏာမ်ားႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရလွ်င္လည္း ဆရာဝန္ကို ခ်က္ခ်င္းအေၾကာင္းၾကားပါ။
=အနည္းငယ္ လႈပ္ရွားလွ်င္ပင္ ေမာပန္းျခင္း။
=ေဖာေရာင္ျခင္း၊ကိုယ္အေလးခ်ိန္ရုတ္တရက္ တက္ျခင္း။
=ခ်မ္းတုန္ဖ်ားျခင္း၊တုပ္ေကြးလကၡဏာမ်ား ခံစားရျခင္း၊တကိုယ္လုံးနာက်င္ ကိုက္ခဲျခင္း။
သာမန္ေဘးထြက္လကၡဏာမ်ားမွာ
=ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ႂကြက္သားနာျခင္း။
=အားနည္းျခင္း။
=အနည္းငယ္ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ဝမ္းေလွ်ာျခင္း၊ေလထျခင္း၊ဗိုက္နာ/ေအာင့္ျခင္း။

*ေဆး၀ါးဓာတ္ျပဳမႈမ်ား*
ဘယ္ေဆး၀ါးေတြက Metformin နဲ႔ ဓာတ္ျပဳမႈေတြျဖစ္ႏုိင္သလဲ။

Metformin ဟာ သင္အခုေလာေလာဆယ္ေသာက္သံုးေနတဲ့တျခားေသာ ေဆး၀ါးေတြနဲ႔ ဓာတ္ျပဳမႈေတြျဖစ္ႏုိင္ျပီး ေဆး၀ါးေတြအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈပံုစံနဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြျဖစ္လာႏုိင္ေခ် ေျပာင္းလဲမႈေတြျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ မလိုလားအပ္တဲ့ ေဆး၀ါးဓာတ္ျပဳမႈေတြ မျဖစ္လာေအာင္လို႔ သင္လက္ရွိေသာက္သံုးေနတဲ့ ေဆး၀ါးေတြအားလံုးရဲ႕စာရင္းကို လုပ္ထားျပီး (စာရင္းလုပ္တဲ့အခါမွာ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားထားတာေတြ၊ မညႊန္ၾကားဘဲ ေသာက္သံုးေနတာေတြ၊ သဘာ၀ေဆးဘက္၀င္ပစၥည္းေတြအားလံုးပါ၀င္ပါတယ္) ဆရာ၀န္ ဒါမွမဟုတ ေဆး၀ါးကၽြမ္းက်င္သူကို အျမဲေျပာျပပါ။ ေဆး၀ါးေတြကို ဆရာ၀န္ခြင့္ျပဳခ်က္မပါဘဲ ေသာက္သံုးျခင္း၊ ရပ္ဆုိင္းျခင္း၊ ပမာဏကိုေျပာင္းလဲျခင္းေတြမျပဳလုပ္ပါနဲ႔။

ဘယ္လိုက်န္းမာေရးအေျခအေနေတြက Metformin နဲ႔ သက္ေရာက္ဓာတ္ျပဳမႈေတြရွိမလဲ။

Metformin ဟာ သင့္ရဲ႕ နဂိုက်န္းမာေရးအေျခအေနမ်ားနဲ႔ သက္ေရာက္ဓာတ္ျပဳမႈေတြရွိႏုိင္ပါတယ္။ သင့္ရဲ႕ က်န္းမာေရးအေျခအေနကို ပိုဆိုးသြားေစတာ ဒါမွမဟုတ္ ေဆးသက္ေရာက္မႈပံုစံေျပာင္းလဲသြားတာေတြျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ သင့္ရဲ႕က်န္းမာေရးအေျခအေနအကုန္လံုးကို သင့္ရဲ႕ဆရာ၀န္ ဒါမွမဟုတ္ ေဆး၀ါးကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ကို အသိေပးဖို႔ အေရးၾကီပါတယ္။အထူးသျဖင့္
=အရက္အလြန္အကြၽံေသာက္ျခင္း။
=adrenal ဂလင္း ေကာင္းစြာ အလုပ္မလုပ္ျခင္း။
=pituitary ဂလင္း ေကာင္းစြာ အလုပ္မလုပ္ျခင္း။
=အာဟာရ မျပည့္ဝျခင္း။
=ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အားနည္းျခင္း။
=ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ကို နည္းေစေသာ အျခား အေျခအေနမ်ား ------> အဆိုပါ လူနာမ်ားအေနျဖင့္ metformin ကို ေသာက္သုံးေနစဥ္ကာလတြင္ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ အလြန္အကြၽံက်ဆင္းျခင္းႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရႏိုင္ပါသည္။
=ေသြးအားနည္းေရာဂါ။
=ဗီတာမင္ B12 ခ်ိဳ့တဲ့ျခင္း -----> အေျခအေနကို ပိုဆိုးေစသျဖင့္ သတိႏွင့္ သုံးပါ။
=ႏွလုံးေကာင္းစြာ အလုပ္မလုပ္ျခင္း။
=ေရဓာတ္ခမ္းေျခာက္ျခင္း။
=ရုတ္တရက္ ႏွလုံးရပ္ျခင္း။
=ေသြးတြင္း ေအာက္ဆီဂ်င္ နည္းျခင္း။
=ေက်ာက္ကပ္ ေရာဂါ၊အသည္းေရာဂါ။
=ေသြးဆိပ္တက္ျခင္း။
=ေရွာ့ခ္ရျခင္း (ေသြးေပါင္အလြန္က်ျပီး ေသြးလည္ပတ္မႈ မလံုေလာက္ေတာ့ျခင္း) -----> lactic acidosis ဟုေခၚေသာ ရွားပါးသည့္ အေျခအေနျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါသည္။ဤ အေျခအေနႏွင့္ ပတ္သက္၍ စိုးရိမ္မႈရွိပါက ဆရာဝန္ႏွင့္ ေသခ်ာစြာ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ပါ။
=ေသြးထဲတြင္ ketone ဓာတ္မ်ားျခင္း။
=ျပင္းထန္ေသာ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ။
=ဆီးခ်ိဳေရာဂါ အမွတ္ ၁ ----> အဆိုပါ လူနာမ်ားတြင္ အသုံးမျပဳသင့္ပါ။
=အဖ်ားတက္ျခင္း။
=ပိုးဝင္ျခင္း။
=ခြဲစိတ္မႈျပဳလုပ္ျခင္း။
=ထိခိုက္ဒါဏ္ရာ ရျခင္း ----> အဆိုပါ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္ျပီး ယာယီျပႆနာမ်ား ေပၚေပါက္လာႏိုင္သျဖင့္ သင့္ဆရာဝန္အေနႏွင့္ အင္ဆူလင္သုံးျပီး ကုသေကာင္းကုသမည္ျဖစ္ပါသည္။

ေဆးေသာက္ဖို႔ လြတ္သြားခဲ့ရင္ (ေမ့သြားခဲ့ရင္) ဘာလုပ္ရမလဲ။ 

Metformin ကို ေသာက္သံုးဖို႔ လြတ္သြားခဲ့ပါက (ေမ့ခဲ့ပါက) သတိရတဲ့အခ်ိန္မွာ အျမန္ဆံုးေသာက္သံုးပါ။ သို႔ေသာ္လည္း ေနာက္တစ္ၾကိမ္ေသာက္သံုးရမယ့္အခ်ိန္နဲ႔ နီးကပ္ေနျပီဆိုရင္ေတာ့ လြတ္သြားတဲ့အၾကိမ္ကို ေက်ာ္ျပီး ပံုမွန္အခ်ိန္မွာပဲ ေသာက္လုိက္ပါ။ ေဆးပမာဏကို ႏွစ္ဆတိုးေသာက္တာမ်ိဳးမလုပ္ပါနဲ႔။

မက္ေဖာ္မင္ မနက္တစ္လံုး၊ ညေန တစ္လံုး

“မက္ေဖာ္မင္ မနက္တစ္လံုုး၊ ညေနတစ္လံုး အျမဲေသာက္ေနပါတယ္” ။ ဒါကေတာ့ ေန႔စဥ္ ၾကားေနရတဲ့ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳလူနာေတြရဲ႕ ေျဖၾကားသံေလးေတြကို ပဲ့တင္ထပ္ၿပီး ျပန္ေျပာလိုက္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ထပ္ခါတလဲလဲ ၾကားေနက်ျဖစ္ၿပီး လူနာအသစ္ေရာက္လာတိုင္း ဒီေလသံမ်ိဳး ထပ္ၾကားရဦးမယ္ဆိုတာ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းလို႔ ရပါတယ္။

ဒီေလာက္ ထပ္တူထပ္မွ် တူညီေနတဲ့ “မက္ေဖာ္မင္ မနက္တစ္လံုး၊ ညေနတစ္လံုး” ကုထံုးနဲ႔ပဲ ေသာက္ေနက်သူေတြ ေနာက္ထပ္ ဘယ္ေလာက္မ်ား ရွိေနမလဲဆိုတာ ေလ့လာၾကည့္ဖို႔ အလြန္ေကာင္းေနပါတယ္။ ဘယ္သူက ဒီလိုေသာက္ဖို႔ ညႊန္ၾကားထားတာလဲလို႔ ေမးစရာျဖစ္ေနပါတယ္။

ဆရာဝန္ေတြက ညႊန္ၾကားထားလို႔ ေသာက္တာရွိႏိုင္သလို သူငယ္ခ်င္းမိတ္ေဆြေတြက အခ်င္းခ်င္း ညႊန္ၾကားၿပီး ေသာက္ေနတာကို အတုယူၿပီး မိမိသေဘာနဲ႔ လုိက္ေသာက္ေနတာလဲ ရွိပါတယ္။ မက္ေဖာ္မင္ကို ဒီလိုပဲ မွီဝဲၿပီး ေသာက္ေနတဲ့ အေလ့အထဟာ ေနာင္တစ္ေန႔မွာ အႏၱရာယ္ေတြ ရွိလာႏိုင္တယ္ဆိုတာ သိရွိဖို႔ လိုပါတယ္။

ဒီလိုေျပာလိုက္ေတာ့ စာဖတ္သူေတြရဲ႕စိတ္ထဲမွာ မက္ေဖာ္မင္ေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးသြားႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ကို ေျပာေတာ့မွာလားလုိ႔ ထင္ေကာင္းထင္မိမွာပါ။ “မက္ေဖာ္မင္ေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္တတ္တယ္” ဆိုတဲ့ စကားသံကလည္း လူနာနဲ႔ လူနာရဲ႕ မိသားစုေတြထံမွ အျမဲတမ္းၾကားေနရတဲ့ အသံေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို ေသာက္ေနတာက ေက်ာက္ကပ္ေတြ ပ်က္စီးႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ရွိတယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္က မွန္ေပမယ့္ မက္ေဖာ္မင္က ေက်ာက္ကပ္ကို ဖ်က္ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။

ဒါဆို ဘယ္အခ်က္က ေက်ာက္ကပ္ပ်က္ေအာင္ လုပ္ေနတာလဲဆိုတာ စာဖတ္သူမ်ား သိခ်င္ၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ တရားခံ အစစ္က ဒီလို မက္ေဖာ္မင္ကို တစ္ေန႔ ႏွစ္ႀကိမ္ေသာက္ေနၿပီး လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာေတြ ဘာမွမလုပ္မိလို႔သာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုအျဖစ္ကို ၾကံဳရသူေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနပါတယ္။

“မက္ေဖာ္မင္ေသာက္ေနတာ အခုလည္း ေနလို႔ေကာင္းေနတာပဲ။ ဘာေတြထပ္လုပ္ရဦးမွာလဲ” စတဲ့ မွားယြင္းေနတဲ့ အယူအဆေတြလည္း ရွိပါတယ္။

“လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာ” ေတြက ဘာေတြလဲလုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာေတြကေတာ့ “ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း” ဆိုတဲ့ Diabetes Care ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြ မပါဘဲ မက္ေဖာ္မင္ေတြေသာက္ေနမိတာက ေက်ာက္ကပ္ပ်က္ျခင္းရဲ႕ အဓိက တရားခံပဲျဖစ္ပါတယ္။လူနာေတြလုပ္ဖို႔ လိုအပ္တာေတြကေတာ့ ……

၁။ မိမိေရာဂါအေၾကာင္း မိမိ ေသခ်ာစြာ အေသးစိတ္ သိေအာင္ မလုပ္မိျခင္း၊ ဆီးခ်ိဳပညာေပးမႈ မရွိျခင္း။ (Lack of Diabetes Education)

ဆီးခ်ိဳေရာဂါက မိမိနဲ႔ အျမဲ အတူရွိေနၿပီး ဆရာဝန္ေတြနဲ႔ ခဏတာပဲ ထိေတြ႕ႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါဟာ မိမိပိုင္ဆိုင္ၿပီး မိမိနဲ႔ တစ္သက္လံုး အတူတကြရွိေနမယ့္ ေရာဂါပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔ကိုနားလည္ဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးလွပါတယ္။

၂။ ဘဝေနထိုင္မႈ ပံုစံျပဳျပင္ျခင္း (Lifestyle Modification) ကို မသိရွိျခင္း၊ မေဆာင္ရြက္ျခင္း။

သြက္လက္စြာ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားေနထိုင္ျခင္းႏွင့္ အစားအေသာက္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲျခင္းဟာ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳအတြက္ ေဆးတစ္ခြက္ျဖစ္လို႔ မလစ္ဟင္းေစသင့္ပါဘူး။

၃။ တတ္ကၽြမ္းတဲ့ ပညာရွင္ေတြ (ဆရာဝန္ သို႔မဟုတ္ ဆရာဝန္ မရွိရင္ သူနာျပဳ) နဲ႔ ျပသေဆြးေႏြးမႈကို မျပဳလုပ္မိျခင္း (Proper Diabetes Management) မရရွိျခင္း

ဆီးခ်ိဳေရာဂါရဲ႕ အဓိက ျပႆနာကေတာ့ “ေနေကာင္းေနေသးတာ” ပဲျဖစ္ပါတယ္။ နာျခင္း၊ ဖ်ားျခင္း မရွိ၊ တခါတရံ ဆီးရႊင္တာ၊ နည္းနည္းပိန္သြားတာ၊ ႏံုးသလိုျဖစ္တာကလည္း လူတိုင္း အလုပ္ပင္ပန္းရင္ ျဖစ္ေနက် ေတြ႕ေနက် လကၡဏာေလးပဲ၊ သြားသြားလာလာနဲ႔ လမ္းမွာ ေနေကာင္းလား ႏႈတ္ဆက္ရင္ “အရမ္းေကာင္း၊ စားေကာင္း ေသာက္ေကာင္းပါပဲ” လို႔ ျပန္ေျဖၾကတဲ့လူေတြ မ်ားပါတယ္။

ဆရာဝန္ျပဖို႔ အေျခအေန မဟုတ္ေသးတာေၾကာင့္ မိမိဘာသာ ေနေကာင္းတယ္ထင္ၿပီး ဂရုမစိုက္ဘဲ လႊတ္ထားတာမ်ားပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါက အေစာပိုင္းမွာ ေရာဂါလို႔ အမည္မတပ္လည္း မွန္ေနသလိုပါပဲ။

ေသြးခ်ိဳပံုမွန္ထက္ ျမင့္ေနသူ မ်ားရယ္လို႔ပဲ သတ္မွတ္ရင္ ရမွာပါ။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ေနေကာင္းေနၾကလို႔ပါပဲ။ ေသြးခ်ိဳအရမ္းမ်ားလာမွ ဆီးမ်ားၿပီး ေရငတ္တာျဖစ္ပါတယ္။ အေၾကာတတ္တာ၊ က်င္တာကလည္း လူတိုင္းမျဖစ္ပါဘူး။

ေဆးကုတာက ဒီေဝဒနာေတြ သက္သာၿပီဆိုရင္ လံုေလာက္ၿပီလို႔ ထင္ေနၾကသူေတြမ်ားပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဆီးခ်ိဳ ကုသျခင္း၊ ျပဳစုျခင္းဟာ ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းတစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေရာဂါေပါင္း ေျမာက္ျမားစြာကို ျဖစ္ေစဖို႔ တာစူေနတဲ့ အေျခအေနတစ္ခုကို တားဆီးကာကြယ္ေနတဲ့ အလုပ္တစ္ခုပါပဲ။ ကာကြယ္လို႔လည္း ရပါတယ္။ ေစာေစာလုပ္မွလည္း ထိေရာက္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ တျခားေရာဂါေတြနဲ႔ မတူဘဲ ဆီးခ်ိဳေရာဂါက ေနေကာင္းသူေတြကပဲ ကုေနၾကရတာပါ။ အလားတူ ေသြးတိုးနဲ႔ ေသြးအဆီဓါတ္ မ်ားသူေတြဟာလဲ ဒီသေဘာတရားအတိုင္းပါပဲ။

ဒါေတြက ျပဳျပင္ဖို႔၊ ကာကြယ္ဖို႔ သိပ္မခက္ခဲလွပါဘူး။ ေနေကာင္းစဥ္မွာ ဆရာဝန္ေတြနဲ႔ အခ်ိန္မွန္မွန္တိုင္ပင္ၿပီး ျပဳျပင္ပါ။ ေနမေကာင္းတဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါဝင္တဲ့ အဆင့္ေရာက္ရင္ တစ္နည္းအားျဖင့္ တျခားအထူးကုေတြ ပါဝင္လာရၿပီဆိုရင္ ေရာဂါရိွတဲ့ လူနာအစစ္ျဖစ္သြားပါၿပီ။ ဒီအဆင့္ေရာက္မွ ဆီးခ်ိဳစကုတဲ့သူေတြအဖို႔ အမ်ားႀကီး ေနာက္က်ခဲ့ၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္မ်ိဳးေတြ အမ်ားႀကီးေတြ႕ေနရတာမို႔ ဒီေန႔ေနေကာင္းေပမယ့္ ဆရာဝန္မွန္မွန္ျပရမွာျဖစ္ပါတယ္။

မိမိဘာသာ မက္ေဖာ္မင္ မနက္တစ္လံုး၊ ညေနတစ္လံုးနဲ႔ ေပါ့ေန၊ ခိုေနလို႔ မျဖစ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ “ျပပါ”၊ တတ္ကၽြမ္းတဲ့ ဆရာဝန္ေတြကို ျပပါလို႔ ဆိုလိုပါတယ္။ ဆရာဝန္ေတြကလည္း မက္ေဖာ္မင္ တစ္မ်ိဳးပဲ ဆက္ေသာက္ခိုင္းၿပီး Diabetes Care ဆီးခ်ိဳေစာင့္ေရွာက္မႈ လုပ္သင့္တာေတြ မလုပ္မိတာမ်ိဳး မျဖစ္ေအာင္သတိျပဳရပါမယ္။

၄။ မက္ေဖာ္မင္ပဲေသာက္ေနၿပီး မိမိကိုယ္မိမိေစာင့္ေရွာက္ျခင္း (Self care) ကို မလုပ္တတ္ျခင္း၊ မလုပ္ျဖစ္ျခင္း။

ဆီးခ်ိဳစင္တာရိွရာ သြားေရာက္မွသာ လူနာေတြကို “မိမိကိုယ္တိုင္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း” မ်ားျပဳလုပ္ႏိုင္ရန္သင္ၾကားေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

မိမိကိုယ္မိမိ ဘာေတြေစာင့္ေရွာက္ရမလဲဆိုရင္ …

(က) အိမ္၌ မိမိဘာသာစစ္ေဆးတဲ့ ေသြးခ်ိဳ (SMBG) ကို နည္းလမ္းမွန္ကန္စြာ သတ္မွတ္ထားသလို အခ်ိန္နဲ႔ စစ္ေဆးျခင္း၊

(ခ) မွန္ကန္စြာ ဇယားမ်ားအတိုင္း မွတ္တမ္းမ်ား ျပဳစုျခင္း၊

(ဂ) အေျဖကိုအနည္းအမ်ား သုံးသပ္ႏိုင္ၿပီး အစားအစာကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေဆးကိုေသာ္လည္းေကာင္း အနည္းငယ္ျပဳျပင္တာေတြ လုပ္ႏိုင္ေအာင္ သင္ၾကားေပးျခင္း၊

(ဃ) ေသြးခ်ိဳဓာတ္ အက်လြန္ျခင္းအေၾကာင္းကို အသိေပးထားၿပီး ျဖစ္လာရင္ မိမိကိုယ္မိမိ ျပဳျပင္ႏိုင္ဖို႔လိုပါတယ္။ ေသြးခ်ိဳအက်လြန္ျခင္းအေၾကာင္းကို ဆီးခ်ိဳလူနာတိုင္းသိေအာင္ လုပ္ထားေပးဖို႔ လိုပါတယ္။

၅။ ေသြးခ်ိဳထိန္းေကာင္း၊ မေကာင္း ဆံုးျဖတ္ေပးတဲ့ ၃ လပ်မ္းမွ်ေသြးခ်ိဳ HbA1c (ေအဝမ္းစီ) ကို လံုးဝမစစ္ဘဲ ကုသေနျခင္း။

၆။ HbA1c မစစ္ေဆးဘဲ ေန႔စဥ္ေသြးခ်ိဳပဲ စစ္ထားတဲ့အတြက္ ဆီးခ်ိဳေဆးကို အခ်ိန္နဲ႔တေျပးညီ ထိေရာက္ေအာင္ ျပဳျပင္ခြင့္ မရဘဲ ေႏွာင့္ေႏွးေနျခင္း။

ဒီလို ၾကန္႔ၾကာေနတာက ဆရာဝန္ေတြထံ လူနာက မသြားေရာက္တာေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္သလို၊ သြားေရာက္ေသာ္လည္း ဆရာဝန္ေတြက ထိေရာက္ေအာင္ မျပဳျပင္ေပးမိဘဲ ဒီအတိုင္းေဆးဆက္ေသာက္ေစျခင္း၊ ဆက္လက္ေစာင့္ၾကည့္ေနမိျခင္း၊ မွန္မွန္လာျပဖို႔မညႊန္ၾကားဘဲ လႊတ္ထားမိျခင္း စတာေတြေၾကာင့္လည္းပါေၾကာင္း သတိျပဳေစလိုပါတယ္။ HbA1c ကို ၇ ရာခိုင္ႏႈန္းကို မေရာက္မခ်င္း တစ္ခုခုျပဳျပင္ႏိုင္ဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။

၇။ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြကို ရွာေဖြၿပီး ေစာေစာ ကာကြယ္ကုသျခင္းေတြလုပ္ရမယ့္ အခ်ိန္မွာ မလုပ္ဘဲေနျခင္းစစ္ေဆးမႈေတြ ဘာမွမလုပ္မိလို႔ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါ ရရွိေနမွန္းမသိျဖစ္ကာ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ဖို႔ အခြင့္အေရး လြတ္သြားတာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

“မက္ေဖာ္မင္ မနက္တစ္လံုး၊ ညေနတစ္လံုး” ဆယ္ႏွစ္ေလာက္ ဒီအတိုင္း ေဆးမညွိဘဲ ေသာက္ေနၿပီး ေက်ာက္ကပ္ပ်က္၊ မ်က္စိကြယ္သြားေတာ့မွ က်န္းမာေရး ဌာနေဆးခန္းေတြကို ေရာက္လာသူေတြေတြ႔ေနရလို႔ ဒီေဆာင္းပါးကို ေရးလိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီအခ်ိန္မွာ ေနာင္တရေနမိရင္လည္း မတတ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါက တိုင္းရင္းေဆး တစ္ခုခုကို မနက္ (၅) လံုး၊ ညေန (၅) လံုး ေသြးစစ္စရာမလိုဘဲ ေသာက္ေနတာနဲ႔ ခၽြတ္စြတ္တူေနပါတယ္။

ေနာက္ဆံုး မွာၾကားလိုတာက ဒီေဆာင္းပါးကို ဖတ္မိသူေတြ မိမိကိုယ္ကိုပဲ ျဖစ္ေစ မိမိေဆြမ်ိဳး မိတ္ေဆြေတြပဲျဖစ္ေစ မက္ေဖာ္မင္ မနက္တစ္လံုး ညေနတစ္လံုးနဲ႔ မက္ေဖာ္မင္ကိုပဲ စြဲေသာက္ေနသူေတြရွိရင္ ဒီေန႔ျပန္ျပင္ၾကေစလိုပါတယ္။

အရင္ဦးဆံုး ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳထိန္းတဲ့ HbA1c ၃ လပ်မ္းမွ် ေသြးခ်ိဳစံႏႈန္း ၇ ရာခိုင္ႏႈန္းကို မွီၿပီလား စစ္ၾကည့္လိုက္ပါ။ ေက်ာက္ကပ္အတြက္ ဆီးကို မိုက္ခရိုအယ္လ္ျဗဴမင္ေခၚ အသားဓာတ္ေတြ ရွိ၊မရွိ စစ္ၾကည့္ပါ။ “မက္ေဖာ္မင္ မနက္တစ္လံုး ညေနတစ္လံုး” နဲ႔ မွိန္းေနတဲ့ အိပ္ရာမွ ႏိုးထၿပီး အျမန္ဆံုး ျပဳျပင္ႏိုင္ၾကပါေစလို႔ ဆႏၵျပဳအပ္ပါတယ္။

Credit: ပါေမာကၡ သန္းသန္းေအး၏ ေဆာင္းပါးမွ ေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပပါသည္။